Σχέδιο «ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ»
TEXNIKA ΘΕΜΑΤΑΟΔΗΓΩΝΤΑΣ ME AYTOMATO ΠΙΛΟΤΟ
Το σχέδιο «Προμηθεύς» είναι ένα πρόγραμμα χρηματοδοτούμενο από την
Ευρωπαϊκή Ένωση, με στόχο τη διαχείριση της διαρκώς αυξανόμενης κυκλοφορίας
των οχημάτων στους δρόμους της Ευρώπης και την πρόληψη των ατυχημάτων με
μείωση του φόρτου εργασίας του οδηγού.
Το πρόγραμμα ολοκληρώθηκε το 1994, με αποτέλεσμα ένα «πακέτο» τεχνολογικών
καινοτομιών και συστημάτων επικοινωνίας, η εφαρμογή των οποίων στην πράξη
θ? αλλάξει εντελώς τη μορφή της κυκλοφορίας στους δρόμους του 21ου αιώνα.
του Πέτρου Σακελλαρίου
H συνδυασμένη χρήση όλων αυτών των συστημάτων επικοινωνίας και πλοήγησης
μας φέρνει στο νου ανάλογες πρακτικές που εδώ και χρόνια εφαρμόζονται στην
αεροπορία. Βέβαια ο όρος «αυτόματος πιλότος» δεν περιγράφει ακριβώς τα
πράγματα, αφού ακόμα και με πλήρη λειτουργία όλων των αυτοματισμών ο οδηγός
θα πρέπει να χειρίζεται το τιμόνι, αλλά η οδήγηση του αυτοκινήτου
απλοποιείται σημαντικά.
Απλός πρέπει να είναι και τρόπος χρήσης αυτών των συστημάτων, αφού δεν
μπορεί να έχει κανείς την απαίτηση εξειδικευμένων γνώσεων και ικανοτήτων
από τον καθημερινό οδηγό. Αυτό αποτελούσε έναν από τους βασικούς στόχους
του «Προμηθέα»: προηγμένη τεχνολογία πλοήγησης, φιλική στον χρήστη.
ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ: ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ KAI
ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ
Στα πλαίσια του προγράμματος Προμηθεύς εξελίχθηκαν 3 διαφορετικά συστήματα
πληροφόρησης και επικοινωνίας καθώς και ένα εξελιγμένο δορυφορικό σύστημα
πλοήγησης. H λειτουργία αυτών συστημάτων γίνεται συνδυασμένα μέσω ενός
κεντρικού επεξεργαστή.
Το πρώτο απ? αυτά είναι ένα σύστημα αναμετάδοσης πληροφοριών για την
κατάσταση του δρόμου και της κυκλοφορίας, με πομπούς που βρίσκονται σε
στύλους εγκατεστημένους κατά μήκος της διαδρομής. Τα σήματα που εκπέμπουν
οι πομποί λαμβάνονται από ειδικούς δέκτες τοποθετημένους στα αυτοκίνητα.
Εκεί, αφού αναλυθούν από τον επεξεργαστή του αυτοκινήτου, οι πληροφορίες
είναι διαθέσιμες στον οδηγό με διάφορους τρόπους. Ενδεικτικές λυχνίες
ανάβουν σε διάφορα σημεία του ταχυμέτρου, υποδεικνύοντας τα όρια ταχύτητας.
Ηχητικά σήματα προειδοποιούν τον οδηγό για την ύπαρξη πάγου στον δρόμο.
Πληροφορίες όπως η απαγόρευση του προσπεράσματος, οι συχνές διαβάσεις πεζών
ή κάποιο ατύχημα που προκαλεί προβλήματα στην κυκλοφορία προβάλλονται σε
ειδική οθόνη που βρίσκεται στον πίνακα οργάνων. H ροή των πληροφοριών είναι
αμφίδρομη, δηλαδή τα οχήματα μπορούν και αυτά να μεταδίδουν πληροφορίες για
τη θέση τους, την κατεύθυνση και την ταχύτητα κίνησης, τις οποίες το
σύστημα αναλύει και μεταδίδει στοιχεία για την κυκλοφοριακή κατάσταση του
δρόμου.
Ένας άλλος τρόπος μετάδοσης πληροφοριών για μποτιλιαρίσματα, ατυχήματα,
έργα που διακόπτουν την κυκλοφορία κ.λπ. είναι το σύστημα RDS, που δεν
είναι τίποτα άλλο από την προβολή των γνωστών γραπτών μηνυμάτων, που
μεταδίδουν με κωδικοποιημένο τρόπο οι ραδιοφωνικοί σταθμοί, στην οθόνη LCD
του ψηφιακού ραδιοφώνου του αυτοκινήτου ή στην ειδική οθόνη προβολής
μηνυμάτων, με την οποία ήδη είναι εφοδιασμένα πολλά από τα νέα ευρωπαϊκά
μοντέλα. Τα μηνύματα αυτά, εκτός από γραπτά, μπορούν να αναπαράγονται και
με συνθετική φωνή, η οποία μιλάει στον οδηγό.
Στα πλαίσια του Προμηθέα προβλέπεται η ύπαρξη ραδιοφωνικών σταθμών που θα
μεταδίδουν κωδικοποιημένα μηνύματα για την κατάσταση της κυκλοφορίας στην
περιοχή στην οποία κινείται το αυτοκίνητο. O οδηγός θα μπορεί να επιλέξει
το εύρος της περιοχής που τον ενδιαφέρει και έτσι να δέχεται μηνύματα μόνο
για τη διαδρομή της επιλογής του.
Τέλος, η μετάδοση πληροφοριών από και προς το όχημα για την κατάσταση της
κυκλοφορίας μπορεί να γίνεται και με την βοήθεια των δικτύων κινητής
τηλεφωνίας, αν βέβαια τα συγκεκριμένα οχήματα είναι εφοδιασμένα με
εγκατάσταση κινητού τηλεφώνου. Το όχημα εκπέμπει ανώνυμες πληροφορίες για
την θέση, το χρόνο ταξιδιού του κ.λπ. οι οποίες αναλύονται στο κέντρο του
συστήματος και αναμεταδίδονται στους υπόλοιπους χρήστες.
O «ΑΥΤΟΜΑΤΟΣ ΠΙΛΟΤΟΣ»
Τα τρία συστήματα πληροφόρησης που μόλις περιγράψαμε συμπληρώνονται και από
ένα εξελιγμένο σύστημα πλοήγησης, το οποίο χρησιμοποιεί χάρτες της περιοχής
που κινείται το αυτοκίνητο, αποθηκευμένους σε CD-ROM, σε συνδυασμό με το
δορυφορικό σύστημα GPS, το οποίο είναι γνωστό από τη χρήση του στη ναυτιλία
και την αεροπορία.
H γεωγραφική θέση του αυτοκινήτου προσδιορίζεται με τη βοήθεια του GPS.
Ένας ηλεκτρονικός επεξεργαστής συνδυάζει αυτήν τη γεωγραφική θέση με τις
πληροφορίες του χάρτη που είναι αποθηκευμένος στο CD-ROM και βρίσκει το
όνομα της τοποθεσίας όπου βρίσκεται το αυτοκίνητο (π.χ. το όνομα του
δρόμου). Οι πληροφορίες προβάλλονται σε μία ειδική οθόνη στο ταμπλό του
αυτοκινήτου.
Το μόνο που έχει να κάνει ο οδηγός είναι να επιλέξει τον προορισμό του πριν
ξεκινήσει. O μικροεπεξεργαστής συνδυάζει τα δεδομένα του συστήματος
πλοήγησης με τις πληροφορίες που δέχεται από κάποιο από τα συστήματα
πληροφόρησης, που αναφέραμε παραπάνω (π.χ. το RDS), και επιλέγει την
συντομότερη διαδρομή. Μία συνθετική φωνή καθοδηγεί τον οδηγό για τις
αλλαγές κατεύθυνσης, ενώ ταυτόχρονα οι οδηγίες απεικονίζονται σχηματικά
στην ειδική οθόνη, η οποία προβάλλει γραπτά και άλλες πληροφορίες. Κατά τη
διάρκεια της διαδρομής ο επεξεργαστής χρησιμοποιεί τους αισθητήρες του ABS
και μία ευαίσθητη ηλεκτρονική πυξίδα, για να προσδιορίζει σε πραγματικό
χρόνο τη θέση του αυτοκινήτου με βάση τα δεδομένα του ψηφιοποιημένου χάρτη,
που είναι αποθηκευμένος στο CD-ROM.
Το σύστημα είναι αρκετά έξυπνο έτσι ώστε αν ο οδηγός χαθεί, να ξαναβρίσκει
το δρόμο σε πρακτικά μηδενικό χρόνο. O οδηγός απλά συνεχίζει να ακούει την
συνθετική φωνή να του δίνει οδηγίες. Επίσης, αν κάποιο από τα συστήματα
πληροφόρησης αναφέρει ότι προέκυψε κάποιο πρόβλημα στην επιλεγείσα
διαδρομή, τότε ο μικροεπεξεργαστής υπολογίζει αυτόματα κάποια εναλλακτική
διαδρομή και βοηθά τον οδηγό να αποφύγει πιθανό μποτιλιάρισμα.
Αν το αυτοκίνητο βγει εκτός της περιοχής που είναι χαρτογραφημένη στο
CD-ROM, τότε το GPS λειτουργεί όπως και στα άλλα μέσα στα οποία
χρησιμοποιείται, δείχνοντας την γεωγραφική κατεύθυνση προς την οποία
κινείται το αυτοκίνητο και την γεωγραφική απόσταση από τον προορισμό.
ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΟΔΙΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ
Εκτός όμως από τα συστήματα που βοηθούν στην ενεργή και σε πραγματικό χρόνο
διαχείριση της κυκλοφορίας και την πρόληψη μεγάλων μποτιλιαρισμάτων, στα
πλαίσια του Προμηθέα εξελίχθηκαν και συστήματα πρόληψης των ατυχημάτων.
Το πρώτο από αυτά τα συστήματα λέγεται «copdrive» και επιτρέπει την
επικοινωνία ανάμεσα στα οχήματα που κινούνται σε ένα δρόμο και είναι
εφοδιασμένα με αυτό. Τα σήματα μεταδίδονται με μικροκύματα υψηλής
συχνότητας από και προς τα οχήματα που κινούνται στην ίδια ή στην αντίθετη
κατεύθυνση και αναλύονται από τον επεξεργαστή κάθε αυτοκινήτου. Με αυτόν
τον τρόπο επιτυγχάνεται ο καλύτερος έλεγχος και συντονισμός ελιγμών όπως η
αλλαγή λωρίδας ή το προσπέρασμα.
Αν, για παράδειγμα, ένας οδηγός που βρίσκεται στη μέση μιας φάλαγγας
οχημάτων αποφασίσει να προσπεράσει, το σύστημα τον πληροφορεί για την
κατάσταση που επικρατεί μπροστά του, χωρίς να χρειαστεί να βγει στο
αντίθετο ρεύμα για να αποκτήσει οπτική επαφή. Είναι προφανές πόσα ατυχήματα
μπορούν να αποφευχθούν αν γενικευτεί η χρήση του συστήματος.
Το δεύτερο σύστημα ελέγχει αυτόματα την απόσταση ασφαλείας ανάμεσα σε
αυτοκίνητα που κινούνται στην ίδια κατεύθυνση. Για τη λειτουργία του
συστήματος είναι απαραίτητο το αυτοκίνητο να έχει αυτόματο κιβώτιο, σύστημα
ABS και cruise control.
Καρδιά του συστήματος είναι ένα ραντάρ μέτρησης της απόστασης από το
προπορευόμενο όχημα. Το ραντάρ είναι τοποθετημένο στο μέσον του μπροστινού
προφυλακτήρα και εκπέμπει τρεις δέσμες υπέρυθρης ακτινοβολίας, που σαρώνουν
τον χώρο μπροστά από το αυτοκίνητο σε απόσταση 140 μέτρων. Εκτός από την
απόσταση μπορεί να μετράει και την ορατότητα, ενώ έχει την δυνατότητα να
ανιχνεύει και ακίνητα εμπόδια όπως οι διαχωριστικές μπαριέρες. Μία
μικροσκοπική κάμερα στο πάνω μέρος του παρμπρίζ βοηθάει το σύστημα να
διακρίνει αν το εμπόδιο βρίσκεται στην «δική του» λωρίδα κίνησης ή σε
κάποια από τις διπλανές.
Το σύστημα μπορεί να υπολογίζει και την πρόσφυση ανάλογα με την κατάσταση
του οδοστρώματος, αναλύοντας τα σήματα που δέχεται από τους αισθητήρες του
ABS (η λειτουργία αυτή βασίζεται στην διαφορά της ταχύτητας περιστροφής των
κινητήριων και των μη κινητήριων τροχών).
Έτσι στα ολισθηρά οδοστρώματα το σύστημα αυξάνει αυτόματα την απόσταση
ασφαλείας.
Οι πληροφορίες από το ραντάρ υπέρυθρων ακτινών και από τους αισθητήρες της
πρόσφυσης αναλύονται με έναν ηλεκτρονικό επεξεργαστή, ο οποίος είναι
συνδεμένος με το cruise control και τα φρένα, ρυθμίζοντας αυτόματα την
ταχύτητα έτσι ώστε να διατηρείται πάντα η αναγκαία απόσταση ασφαλείας. Όσο
μεγαλύτερη ταχύτητα έχει διαλέξει ο οδηγός με το cruise control τόσο
μεγαλύτερη είναι η απόσταση ασφαλείας. Όταν η απόσταση αυτή μειωθεί τότε το
αυτοκίνητο επιβραδύνει προσωρινά. Το ίδιο συμβαίνει αν ανιχνευθεί μειωμένη
πρόσφυση, οπότε αυξάνεται αυτόματα η απόσταση ασφαλείας. Το σύστημα έχει
την δυνατότητα ακόμα και να ακινητοποιήσει πολύ ομαλά το αυτοκίνητο σε ένα
μποτιλιάρισμα. O οδηγός μπορεί να ξεκινήσει πάλι όποτε θέλει.
Το σύστημα αυτό διευκολύνει πολύ την οδήγηση σε αυτοκινητόδρομο με πυκνή
κυκλοφορία. O οδηγός δεν έχει παρά να επιλέξει την ταχύτητα που επιθυμεί
και στη συνέχεια να κρατά απλά το τιμόνι. H επιλεγείσα ταχύτητα και η
πραγματική ταχύτητα προβάλλονται σε ειδική οθόνη μαζί με προειδοποιητικά
μηνύματα για μειωμένη πρόσφυση ή ορατότητα και την συνιστώμενη ταχύτητα σε
αυτές τις περιπτώσεις. H λειτουργία του συστήματος ξεκινάει αυτόματα με την
ενεργοποίηση του cruise control.
H σταδιακή εφαρμογή του πιστεύεται ότι θα αυξήσει την οδική ασφάλεια στους
αυτοκινητόδρομους της Ευρώπης, αφού θα μειωθούν οι καραμπόλες,
εξομαλύνοντας ταυτόχρονα την ροή της κυκλοφορίας, πράγμα που θα οδηγήσει
και σε μείωση της κατανάλωσης.
Όλα τα παραπάνω μοιάζουν σαν να έχουν βγει από σενάριο επιστημονικής
φαντασίας. Κάθε άλλο παρά αυτό συμβαίνει όμως. Πολλές από τις τεχνολογίες
που εξελίχτηκαν στα πλαίσια του Προμηθέα ήδη έχουν βρει τον δρόμο τους για
την παραγωγή. Ήδη η Μερτσέντες Μπεντς περιλαμβάνει στον έξτρα εξοπλισμό της
νέας σειράς «Ε» ένα σύστημα πλοήγησης με GPS που αναλύει και τις
πληροφορίες που δέχεται από το RDS του ραδιοφώνου. Εξάλλου σήμερα τα
περισσότερα ραδιόφωνα αυτοκινήτου έχουν RDS, το οποίο μεταδίδει και
πληροφορίες για την κυκλοφορία.
H συντονισμένη ευρωπαϊκή προσπάθεια οδήγησε στην ανάπτυξη άμεσα εφαρμόσιμων
τεχνολογικών λύσεων, που απλοποιούν την διαδικασία της οδήγησης και
μειώνουν το άγχος και την κούραση του οδηγού, αυξάνοντας ταυτόχρονα την
οδική ασφάλεια. Πολύ σύντομα, όπως συμβαίνει εξάλλου με όλες τις νέες
τεχνολογίες, θα μπορούμε όλοι να επωφεληθούμε._Π.Σ.
ΜΕΡΤΣΕΝΤΕΣ «Ε»: H ΠΡΩΤΗ ΜΑΣ ΕΠΑΦΗ ME TON ΠΡΟΜΗΘΕΑ
Στο σχέδιο Προμηθεύς συμμετείχε και η Μερτσέντες Μπεντς, η οποία ήδη
διαθέτει μερικές από τις νέες τεχνολογίες που εξελίχτηκαν σαν έξτρα
εξοπλισμό στη νέα σειρά «Ε». Στα πλαίσια της παρουσίασης της νέας σειράς
στη Γερμανία οδηγήσαμε μία «Ε» που διέθετε σύστημα πλοήγησης με GPS,.
Μερικές φορές συστήματα πολλά υποσχόμενα θεωρητικά αποδεικνύονται δύσχρηστα
στην καθημερινή χρήση. Συμβαίνει όμως το ίδιο με τα συστήματα αυτόματης
πλοήγησης; Στην πράξη είχαμε τη δυνατότητα να δοκιμάσουμε το σύστημα της
Μερτσέντες κατά την παρουσίαση της νέας E-Class στη Γερμανία. Προς το παρόν
σε ψηφιακή μορφή υπάρχουν πληροφορίες μόνο για τη χώρα αυτή, ενώ στο άμεσο
μέλλον θα υπάρχουν διαθέσιμες και για τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη.
H χρήση του συστήματος είναι απλή. O χειριστής πληκτρολογεί το σημείο
αναχώρησης και το τελικό σημείο στο οποίο θέλει να φτάσει και το σύστημα
επιλέγει την ενδεικνυόμενη διαδρομή, τόσο από πλευράς απόστασης όσο και
κυκλοφορίας, αφού αναλύονται και οι κωδικοποιημένες ραδιοφωνικές
μεταδόσεις.
Μόλις ξεκινήσει το αυτοκίνητο στην οθόνη του συστήματος εμφανίζεται μια
ένδειξη με βέλη που δείχνει στον οδηγό την κατεύθυνση που θα ακολουθήσει.
Παράλληλα ένα ιστόγραμμα στη δεξιά πλευρά της οθόνης δείχνει πόσο κοντά
βρίσκεται το αυτοκίνητο στο σημείο όπου πρέπει π.χ. να στρίψει.
Πέρα όμως από την οπτική ένδειξη υπάρχει και ακουστική προειδοποίηση για
την πορεία που πρέπει να ακολουθηθεί. Αρχικά μια συνθετική φωνή πληροφορεί
τον οδηγό ότι π.χ. σε 400 μέτρα θα στρίψει αριστερά, ενώ λίγο πριν τη
στροφή η «φωνή» υπενθυμίζει ότι «εδώ στρίβετε αριστερά» -στη συγκεκριμένη
περίπτωση σε άπταιστη γερμανική- προκειμένου να ελαχιστοποιηθούν τα λάθη
προσανατολισμού.
Αν παρ? όλα αυτά γίνει κάποιο σφάλμα και ο οδηγός ακολουθήσει λάθος
κατεύθυνση, το σύστημα τον προειδοποιεί ότι απομακρύνεται από τον τελικό
σημείο αναφοράς του. Σε περίπτωση που αγνοηθούν και οι προειδοποιήσεις
αυτές ο υπολογιστής επεξεργάζεται αυτόματα μια νέα πορεία και δίνει φυσικά
τις κατάλληλες οδηγίες.
Στις αστικές περιοχές στην οθόνη αναγράφεται και το όνομα του συγκεκριμένου
δρόμου στον οποίο κινείται το αυτοκίνητο τη συγκεκριμένη στιγμή, ώστε να
διευκολύνεται ακόμα περισσότερο ο προσανατολισμός.
Αποτελεσματικό και πρακτικό λοιπόν το σύστημα αυτόματης πλοήγησης της
Μερτσέντες, όπως διαπιστώσαμε στην πράξη, αφού με τη βοήθειά του ο
προσανατολισμός ακόμα και σε περιοχές τελείως άγνωστες είναι ιδιαίτερα
εύκολος. Μακάρι στο μέλλον το κόστος να συμπιεστεί ώστε τα αντίστοιχα
συστήματα να γίνουν πιο προσιτά και να χρησιμοποιηθούν και από τους
επαγγελματίες, προκειμένου να υπάρξει και αποσυμφόρηση του κυκλοφοριακού
που ταλαιπωρεί όλες τις μεγαλουπόλεις της γηραιάς ηπείρου._Γ.Σ.